Đề cương ôn tập (phần 3)

Câu 3: Trình bày tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề giải phóng dân tộc? Ý nghĩa của những luận điểm đó đối với cách mạng Việt Nam?

Trả lời:

A – TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ GIẢI PHÓNG DÂN TỘC

1. Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc

* Tính chất và nhiệm vụ của cách mạng ở thuộc địa

- Sự phân hóa của xã hội thuộc địa phương Đông không giống như các nước phương Tây. Các giai cấp ở đây cũng có sự phân hóa tuy nhiên không gay gắt và sâu sắc như các nước phương Tây.

- Nếu như ở các nước phương Tây mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và tư sản thì ở phương Đông mâu thuẫn nổi lên chủ yếu và cơ bản là mâu thuẫn dân tộc: mâu thuẫn giữa các dân tộc bị áp bức với chủ nghĩa thực dân. Do vậy “cuộc đấu tranh giai cấp diễn ra không giống như ở phương Tây”.

- Đối tượng của cách mạng ở thuộc địa là chủ nghĩa thực dân và tay sai phản động

- Yêu cầu bức thiết của cách mạng thuộc địa là độc lập dân tộc.

- Nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng thuộc địa là giải phóng dân tộc.

- Tính chất của cách mạng thuộc địa chính là làm cách mạng giải phóng dân tộc giành chính quyền và dần dần từng bước đi tới xã hội cộng sản.

* Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc

- Lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa đế quốc

- Giành độc lập dân tộc

- Giành chính quyền về tay nhân dân

2. Con đường cách mạng giải phóng dân tộc là con đường cách mạng vô sản

Hồ Chí Minh đã xác định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác ngoài con đường cách mạng vô sản”.

Sở dĩ, Hồ Chí Minh đã đưa ra khẳng định đó là vì được soi sáng bởi ánh sáng của CN Mác – Lênin và căn cứ trên những thực tiễn lịch sử - xã hội trong và ngoài nước.

* Lý thuyết CN Mác – Lênin

Hồ Chí Minh tiếp cận CN Mác – Lênin (cụ thể là bản Luận cương II của Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa trong những năm 20 của thế kỉ XX), Người nhận thấy con đường cách mạng của dân tộc ở đó chứ không phải ở đâu khác.

* Thực tiễn

- Thực dân Pháp tuy nhanh chóng chiếm được nước ta nhờ sự đớn hèn của triều đình phong kiến nhà Nguyễn nhưng quá trình đặt ách thống trị cũng không phải không gặp lại sự chỗng trả quyết liệt của dân tộc Việt Nam. Ông cha ta đã anh dũng đứng lên chống Pháp từ những ngày đầu chúng đặt chân lên mảnh đất quê hương. Tuy chúng tã chiến đấu anh dũng, sử dụng nhiều con đường gắn với những khuynh hướng chính trị khác nhau, sử dụng những vũ khí khác nhau nhưng đều nhận một kết quả chung, đó là bị thực dân Pháp đàn áp trong bể máu.

Nguyên nhân thất bại của các phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiền (phong trào Cần Vương,…) và dân chủ tư sản (Đông Kinh nghĩa thục,…) cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX ở Việt Nam là do thiếu 1 đường lối và phương pháp đấu tranh đúng đắn trong điều kiện chủ nghĩa đế quốc đã thành một hệ thống thế giới. Chính vì vậy mà cách mạng Việt Nam lâm vào tình trạng khủng hoảng và bế tắc về đường lối.

- Từ thực tiễn lịch sử thế giới, Hồ Chí Minh cũng rút ra được những nhận định hết sức chính xác. Người đã khảo nghiệm từ thực tế và tổng kết thành quả của 3 cuộc CM lớn nhất, có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất trong lịch sử đó là: cách mạng Mỹ và sự ra đời của nước Mỹ (1776), cách mạng Pháp (1789) và cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại. Trong đó, Hồ Chí Minh gọi CM Mỹ và CM Pháp là những cuộc CM “chưa đến nơi”, còn CM tháng Mười là cách mạng “đến nơi”.

Sở dĩ, Hồ Chí Minh gọi như vậy là do Người căn cứ trên những thành quả của cách mạng mang lại cho đại bộ phận quần chúng nhân dân. Cách mạng Nga mang lại những quyền lợi cho nhân dân lao động, khiến họ yên tâm sản xuất và hướng tới một cuộc sống tốt đẹp, chứ không phải chuẩn bị đấu tranh đòi quyền lợi bằng một cuộc cách mạng tiếp theo như ở Pháp và Mỹ.

à Từ thực tiễn khách quan trên, Hồ Chí Minh đã tin tưởng và lựa chọn con đường là đi theo cách mạng tháng Mười Nga – con đường cách mạng vô sản là con đường đúng đắn nhất và duy nhất để dân tộc đến thắng lợi. Hồ Chí Minh đã chọn lựa và hệ thống lại gồm những nội dung chủ yếu sau:

+ Tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc và dần dần từng bước "đi tới xã hội cộng sản"

+ Lực lượng lãnh đạo cách mạng là giai cấp công nhân mà đội tiên phong của nó là Đảng Cộng sản.

+ Lực lượng cách mạng là khối đoàn kết toàn dân, nòng cốt là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và lao động trí óc.

+ Sự nghiệp cách mạng của Việt Nam là một bộ phận khăng khít của cách mạng thế giới, cho nên phải đoàn kết quốc tế.

* Ý nghĩa

Xác định con đường cách mạng đúng đắn cho dân tộc, chấm dứt thời kỳ khủng hoảng về đường lối kéo dài suốt từ cuôi thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

3. Lực lượng lãnh đạo cách mạng là Đảng Cộng sản.

* Cách mạng trước hết cần có Đảng

Hồ Chí Minh cho rằng: “Muốn giải phóng dân tộc thành công trước hết phải có đảng cách mệnh”.

Các nhà yêu nước tiền bối cũng đã bước đầu nhận thức được tầm quan trọng và vai trò của chính đảng cách mạng nhưng đều chưa thành công vì các đảng đó thiếu một đường lối chính trị đúng đắn và một đường lối tổ chức chặt chẽ, lại không có cơ sở chặt chẽ trong quần chúng.

Đảng lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc theo tư tưởng Hồ Chí Minh là Đảng của giai cấp công nhân, Đảng được xây dựng theo các nguyên tắc Đảng kiểu mới của Lênin, được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác- Lênin.

Theo tư tưởng Hồ Chí Minh Đảng Cộng sản - lực lượng lãnh đạo của cách mạng Việt Nam có vai trò:

+ Giác ngộ dân chúng

+ Tổ chức quần chúng

+ Thực hiện đoàn kết với giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

Trong tác phẩm “Đường cách mệnh”, Hồ Chí Minh khẳng định vai trò quyết định của đảng: “Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thì con thuyền mới chạy”.

* Đảng Cộng sản Việt Nam là người lãnh đạo duy nhất

- Đảng mang bản chất của giai cấp công nhân

- Đảng của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của dân tộc.

* Ý nghĩa

Việc Hồ Chí Minh xác định vai trò quan trọng của đảng cách mệnh và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (2 – 1930) đánh dấu một bước ngoặt đối với cách mạng Việt Nam. Từ đây, dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, cách mạng Việt Nam đi hết từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, từ thắng lợi bộ phận đến thắng lợi hoàn toàn.

4. Lực lượng cách mạng

Thấm nhuần nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin, Nguyễn Ái Quốc khẳng định: Việt Nam làm cách mạng giải phóng dân tộc, đó “là việc chung cả dân chúng chứ không phải việc một hai người”. Chính vì vậy, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng bị áp bức. Người còn chỉ rõ ra rằng:

- Một cuộc khởi nghĩa phải được chuẩn bị trong quần chúng

- Cách mạng giải phóng dân tộc là sự nghiệp chung của toàn dân tộc

- Dân khí mạnh thì quân lính nào, súng ống nào cũng không chống lại  nổi

Không những chỉ rõ cách mạng là sự nghiệp của toàn dân, Hồ Chí Minh còn xác định vai trò cụ thể của từng thành phần, tầng lớp, giai cấp và ảnh hưởng của bộ phận đó tới sự nghiệp cách mạng chung. Muốn thắng lợi phải đoàn kết toàn dân, phải làm cho “sĩ, nông, công, thương đều nhất trí chống lại cường quyền”. Trong sự nghiệp này phải lấy “công nông là người chủ cách mệnh,... Công nông là cái gốc cách mệnh”.

Để đoàn kết toàn dân tộc, Nguyễn Ái Quốc chủ trương xây dựng “Mặt trận dân tộc thống nhất” rộng rãi để liên kết sức mạnh toàn dân tộc đấu tranh giành độc lập, tự do. Khi soạn thảo cương lĩnh đầu tiên của Đảng (1930), trong “Sách lược vắn tắt”, Nguyễn Ái Quốc chủ trương: “Đảng phải hết sức liên lạc với tiểu tư sản trí thức, trung nông, Thanh niên, Tân Việt... để kéo họ đi về phe vô sản giai cấp. Còn đối với bọn phú, nông, trung, tiểu địa chủ và tư bản An Nam mà chưa rõ mặt phản cách mạng thì phải lợi dụng, ít lâu mới làm cho họ đứng trung lập. Bộ phận nào đã ra mặt phản cách mạng (Đảng Lập hiến...) thì phải đánh đổ”. Sách lược này phải được thực hiện trên quan điểm giai cấp vững vàng- như Người xác định: “Công nông là gốc cách mệnh; còn học trò, nhà buôn nhỏ, điền chủ cũng bị tư sản áp bức, song không cực khổ bằng công nông; ba hạng ấy chỉ là bầu bạn cách mệnh của công nông thôi”. Và “Trong khi liên lạc với các giai cấp, phải rất cẩn thận, không khi nào nhượng một chút lợi ích gì của công nông mà đi vào đường thỏa hiệp”.

* Ý nghĩa

Việc Hồ Chí Minh xác định đúng đắn sự nghiệp cách mạng là của toàn dân và đặc biệt là vai trò của liên minh công nông là một sự sáng tạo. Điều này thích lệ mỗi người dân của đất nước góp sức mình vào sự nghiệp chung. Từ đó, tạo ra sức mạnh tổng thể, một thứ sức mạnh có thể “nhấm chìm tất cả bè bán nước và cướp nước”.

5. Mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới

* Cách mạng giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động và sáng tạo

- Các nước thuộc địa là một trong những nguồn sống của chủ nghĩa đế quốc. Đây là thị trường rộng lớn đồng thời là nơi cung cấp nguyên liệu cho chủ nghĩa tư bản. Theo Hồ Chí Minh tất cả sinh lực của chủ nghĩa tư bản quốc tế đều lấy ở các xứ thuộc địa.

-  Trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cách mạng thuộc địa có tầm quan trọng đặc biệt. Nhân dân các dân tộc thuộc địa có khẳ năng cách mạng to lớn. Ở đây có nhân dân lao động đông, có tinh thần yêu nước và ý chí đấu tranh cao. Với sự giúp đỡ của Quốc tế cộng sản và các dân tộc trên thế giới thì dân tộc thuộc địa được xem là khâu yếu nhất của chủ nghĩa đế quốc.

- Chủ nghĩa dân tộc là một động lực lớn của các nước đang đấu tranh giành độc lập, nó kích thích các dân tộc đứng lên giải phóng cho mình. Các dân tộc phải đem sức mạnh nội tại của mình ra để từ giải phóng cho mình chứ không nên chỉ biết trông chờ vào sự giúp đỡ của bên ngoài.

* Quan hệ giữa cách mạng ở các nước thuộc địa với cách mạng ở chính quốc

Quốc tế cộng sản cho rằng: “Cách mạng giải phóng dân tộc phụ thuộc vào cách mạng vô sẩn” và “chỉ có thể thực hiện hoàn toàn công cuộc giải phóng các nước thuộc địa khi giai cấp vô sản giành được thắng lợi ở các nước tiên tiến”.

Hồ Chí Minh nhận thấy giữa cách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng vô sản ở chính quốc có quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại với nhau trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc. Tuy nhiên đó là mối quan hệ bình đẳng, chứ không phải là mối quan hệ lệ thuộc, hay chính – phụ. Người đánh giá cao phong trào cách mạng ở và sức mạnh dân tộc ở các nước thuộc địa và cho rằng: “cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa còn có thể giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở các chính quốc.

- Quan hệ bình đẳng với giai cấp vô sản

- Cách mạng giải phóng dân tộc có thể nổ ra và giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính quốc.

* Ý nghĩa

Hồ Chí Minh đã đánh giá đúng vai trò của cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và quan hệ của chúng với cách mạng vô sản ở chính quốc. Điều này kích thích Việt Nam nói riêng, các dân tộc thuộc địa trên thế giới nói chung vận dụng sức mạnh của dân tộc mình, tử đứng lên giải phóng cho mình chứ không được chờ đợi sự giúp đỡ của bên ngoài. Chính vì vậy mà từ đó về sau, tuy cách mạng Việt Nam luôn đánh giá cao sự giúp đỡ của bên ngoài nhưng luôn luôn chủ động tiến hành trong những hoàn cảnh phù hợp.

6. Phương pháp cách mạng: sử dụng con đường bạo lực

* Tính tất yếu của bạo lực cách mạng

Đánh giá đúng bản chất cực kỳ phản động cảu chủ nghĩa đế quốc và tay sai, Hồ Chí Minh vạch rõ tính tất yếu của bạo lực cách mạng, phải sử dụng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng, phải sử dụng bạo lực cách mạng để giành lấy chính quyền và sau đó là giữ vững chính quyền.

- Bạo lực cách mạng là bạo lực quần chúng vì cách mạng là sự nghiệp của quần chúng.

- Hình thức của bạo lực cách mạng bao gồm cả đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang.

* Tư tưởng cách mạng gắn với tư tưởng nhân đạo và hòa bình

Xuất phát từ tư tưởng nhân đạo và yêu hòa bình của dân tộc Việt Nam, Hồ Chí Minh luôn tranh thủ khả năng giành và giữ chính quyền ít đổ máu. Người luôn tận dụng mọi khả năng giải quyết xung đột bằng giải pháp hòa bình.

Nếu không thể giải quyết bằng phương pháp hòa bình thì chúng ta sẽ phải đứng lên chiến đấu nhưng đó chỉ là giải pháp bắt buộc. Chúng ta tiến hành bạo lực, chiến đáu chống lại sự tàn ác của kẻ thù nhưng chúng ta không tìm cách tiêu diệt toàn bộ sinh lực địch mà cái chúng ta cần đánh bại là ý chí xâm lược của giặc. Kết hợp giữa giành thắng lợi về quân sự và giải pháp ngoại giao để kết thúc chiến tranh.

* Hình thái bạo lực cách mạng

- Khởi nghĩa toàn dân

- Chiến tranh nhân dân

* Ý nghĩa

Việc Hồ Chí Minh xác định cho cách mạng Việt Nam con đường đấu trang bằng bạo lực đã chấm dứt thời kì khủng hoảng về phương pháp cách mạng kéo dài (như Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh). Chúng ta sủ dụng chính sức mạnh của dân tộc bẳng nhiều hình thức để giành thắng lợi nhưng rất nhân đạo và yêu hòa bình. Điều này giải thích được vì sao mà trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc khó khăn của dân tộc, chúng ta luôn nhận được sự ủng hộ nhiệt thành của các lực lượng yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Từ đó, tạo ra một nguồn sức mạnh có ảnh hưởng trên trường quốc tế.

B – KẾT LUẬN

Thành công của Cách mạng Tháng Tám và thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống đế quốc Mỹ đã khẳng định tính đúng đắn cách mạng và sáng tạo của tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc ở nước ta.